Psikoterapi, psiko ve terapi kelimelerinden oluşan bir kavram/terimdir. Psiko: can, ruh, nefs; terapi ise iyileştirme, daha iyi hale getirme anlamına gelmektedir. Psikoterapi kişinin kendisi veya başkaları ile ilgili tutum, duygu veya davranışlarını değiştirmeye yönelik bir sürece girmesine ışık tutan bir yöntemdir. Dünya üzerinde milyonlarca kişi psikoterapi sayesinde yaşam kalitesini arttırmış, kendilerini rahatsız eden tutum veya davranışlarını değiştirmeyi başarmıştır. Psikoterapi bir profesyonel tarafından yapılan konuşma tedavisidir. Uzman, kişinin duygu ve düşünceleri ile ilgili farkındalık kazanmasına, davranışlarını değiştirmesine, sorunları çözmesine veya stres, hüzün, korku veya yas gibi duyguları ile başa çıkmayı öğrenmesine yardımcı olur.
Çok çeşitli psikoterapi şekilleri vardır ve her bir psikoterapi okulu kendisine has bir yöntemi benimsemiştir. Psikoterapi türünün seçimi büyük oranda hastanın/danışanın özel durumuna ve hizmeti veren merkezin imkanlarına göre yapılmaktır. Psikoterapiye konuşarak tedavi, danışmanlık, psikososyal yaklaşım ve terapi de denilebilmektedir.Psikoterapi bir çok ruhsal sorunun tedavisinde faydalı olabilmektedir. Örneğin:
Kaygı Bozuklukları: Obsesif kompulsif bozukluk (takıntı zorlantı bozukluğu), fobiler, panik bozukluğu, travma sonrası stres bozukluğu gibi
Mizaç Bozuklukları: Depresyon gibi.
Bağımlılıklar: Alkolizm, madde bağımlılığı ve kumar bağımlılığı gibi.
Yeme bozuklukları: Anoreksi ve bulimi gibi.
Kişilik bozuklukları: Sınır (borderline) kişilik bozukluğu, narsisistik kişilik bozukluğu gibi.
Psikoterapi sadece hastalıklarda değil ayrıca yaşama ait bir kısım zorluk ve başarısızlıklarda da başvurulan bir yöntemdir. Örneğin;
- Eşler arasındaki sorunlarda,
- İş ve okul gibi ortamlarda kaygı ve zorlanmaların azaltılmasında,
- Boşanma, sevilen bir kimsenin kaybı ve iş kaybı türünden hayata dair önemli değişiklikler ile baş etmede,
- Çabuk sinirlenme ve pasif-agresif davranış gibi sağlıksız davranışlarla baş edilmesinde
- Diyabet, kanser ve kronik ağrı gibi kronik ve ciddi fiziksel sağlık sorunlarında kişisel uyumun yakalanabilmesi amacıyla,
- Fiziksel ve cinsel travmada,
- İster fiziksel isterse ruhsal nedenlerle ortaya çıksın, cinsel sorunlarda,
- Kimi uyku sorunlarında
Bazı durumlarda psikoterapi, ilaç tedavisine yakın düzeyde etkili olabilmektedir. Ancak, ruhsal durumunuzun özelliklerine bağlı olarak psikoterapinin tek başına yeterli olmayacağı bir çok durumda, psikoterapi ilaç tedavisi gibi fiziksel tedavi yöntemlerine yardımcı bir yöntem olarak uygulanmaktadır. Psikoterapi sıklıkla risksiz bir yöntemdir. Psikoterapinin kimi dönemlerinde acı verici his ve deneyimlerin incelenmesi sebebiyle, zaman zaman kendinizi rahatsız hissedebilirsiniz. Maruz bırakma (exposure) terapisinde kaçınmakta olduğunuz kimi durumlarla yüzleşmeniz gerekecektir örn. uçma korkusu olanlarda uçağa binme gibi. Bu gibi anlarda geçici bir kaygı hissetmeniz doğaldır. Ancak bu sayede öğreneceğiniz baş etme yöntemleriyle daha sonra, olumsuz korku ve hislerinizi idare etme yolları geliştireceksiniz.
Psikoterapiye başvurmadan önce terapistinizin işinin uzmanı olup olmadığını araştırın.Bir psikoterapiste başvurmadan önce, psikoterapistin önceki eğitim ve tecrübelerini araştırın. Psikoterapist doğrudan bir mesleki titr, ünvan ve diploma düzeyine karşılık gelmeyen genel bir deyimdir. Eğitimli psikoterapistler psikiyatri uzmanları ve klinik psikologlardır. Psikiyatri uzmanları tıp eğitimlerinin ardından girdikleri psikiyatri ihtisasları sürecinde, ruhsal sorunların medikal yöntemler ve psikoterapiler yoluyla tedavisine yoğunlaşan uzun süreli bir eğitimden geçmiş tıp doktorlarıdır. Hastalık teşhis ve tedavisi yetkisi psikiyatri uzmanlarındadır. Klinik psikologlar ise edebiyat fakültelerinden psikoloji lisansı almalarının ardından, doktora düzeyindeki eğitimlerinde psikoterapi eğitimi de görmeleri durumunda psikoterapi yapabilecek düzeye gelebilirler. Hastalık teşhis ve tedavisinde yetki ve yetenekleri bulunmamaktadır. Hangi hastanın/danışanın psikoterapi görmesi gerektiğine psikiyatri uzmanı karar verecek, psikoterapiye karar verilmişse bunu ya kendisi gerçekleştirecek ya da beraber çalıştığı bir klinik psikologdan yardım isteyecektir.
Psikoterapinin Türleri
Etkili bir çok psikoterapi yöntemi bulunmaktadır. Bazı yöntemler kimi sorunlar ve bozuklukların çözümünde daha başarılıdır. Bir çok durumda terapist birden çok yöntemi bir arada kullanabilmektedir. Terapi yöntemi kişiye uygun seçilir ve uygulanırsa herkes terapiden yararlanabilir. Bireyin terapiye odaklanması ve değişime yönelik istekli olması terapiden yarar sağlama olasılığını arttırır.
En sık kullanılan psikoterapi yöntemleri şunlardır:
Bilişsel davranışçı terapi sağlıksız ve olumsuz düşüncelerinizi, davranışlarınızı sistemli bir biçimde gözden geçirmenize ve bunların yerine sağlıklı ve olumlu olanlarını koymanıza yardımcı olmayı hedeflemektedir. En yaygın terapi yöntemlerinden olup, sıklıkla her bir terapi seansında ne yapılacağı önceden belirlenmiştir.
Kişiler arası terapi aile fertleriniz, arkadaşlarınız ve meslektaşlarınız gibi diğer kişilerle olan mevcut ilişkilerinize odaklanarak kişiler arası ilişkilerinizi düzeltmenize yardımcı olmayı hedeflemektedir.
Dinamik psikoterapi bilinç dışı düşünce ve davranışlarınıza odaklanarak hedefleriniz doğrultusunda içgörü geliştirmenize yardımcı olmayı hedeflemektedir.
Aile terapisi aile bireylerinin birbileriyle etkileşimlerinin anlaşılmasına, bunlarla ilgili sorunların çözümüne ve sağlıklı iletişime geçilmesine odaklanmaktadır.
Grup terapisi benzer ruhsal sorunları olan fertleri bir araya getirerek, uzman bir danışmanın gözetiminde bir tartışma ve etkileşim ortamının oluşturulmasını sağlamaktadır.
Evlilik danışmanlığı çiftlerin daha iyi iletişim kurabilmelerine, aralarındaki tabii farklılıkları müzakere edebilmelerine ve sorunlarını daha sağlıklı şekilde çözebilmelerine yardımcı olmayı hedeflemektedir. Çift terapisi de denilmektedir.
Psikanaliz geçmişten gelen anılarınızın, olayların ve duygularınızın güncel duygu ve davranışlarınıza olan etkilerini araştırmanıza yardımcı olmaktadır.